Làm thế nào để Việt Nam có 100 triệu liều vaccine trong 2-4 tháng tới?

Nếu Việt Nam gặp lãnh đạo EU và Chính phủ của 5 nước Anh, Mỹ, Canada, Australia và Nhật đàm phán, chúng ta có thể nhanh chóng có được số lượng lớn vaccine.

Tình hình dịch Covid-19 ở châu Âu và châu Mỹ năm 2020 và đầu 2021 rất phức tạp, hơn hẳn ở châu Á, châu Phi và châu Đại Dương. Con số này đã được chứng minh qua những số liệu cụ thể.

Việt Nam là nước duy nhất ở ASEAN tỷ lệ tiêm vaccine 2 mũi đạt dưới 1% dân số

Ngày 27/12/2020, khi toàn thế giới bình quân 1 triệu người dân có 2.858 người nhiễm Covid-19 phải được điều trị ở các bệnh viện, thì châu Mỹ có 9.204 người/1 triệu dân, châu Âu có 7.854 người/1 triệu dân, trong khi ở châu Á chỉ có 257 người/1 triệu dân, châu Phi 287 người/1 triệu dân và châu Đại Dương có 324 người/1 triệu dân.

Tại Mỹ, trên 1 triệu dân có tới 23.208 người phải được điều trị, tại Pháp là 32.292 người, tại Bỉ là 49.778 người, tại Hungary là 18.578 người, trong khi tại Nhật là 239 người, Ai Cập là 144 người, Hàn Quốc là 323 người, Angola là 213 người, Thái Lan là 26 người, Việt Nam là 1,1 người.

Vì vậy chính phủ các nước ở châu Âu và châu Mỹ sớm có ý thức rằng chỉ có vaccine phòng Covid-19 là giải pháp căn cơ, lâu dài giúp họ thoát khỏi dịch Covid-19.

Tình hình đặt hàng vaccine phòng Covid-19 của một số nước và tổ chức. Nguồn: Tracking the Vaccine race, Graphics.reuters.com.

Do đó từ cuối năm 2020 và nhất là quý I/2021, họ đã đặt các hãng sản xuất một lượng lớn vaccine cho các nước của họ, kể cả qua đặt hàng của Liên minh châu Âu (EU) cho 27 nước thành viên.

Ngoài ra, tổ chức Covax (phối hợp với Tổ chức Y tế thế giới) và Liên minh châu Phi cùng đặt hàng. Nhờ có sự đặt hàng sớm và nhiều nên tỷ lệ tiêm vaccine phòng Covid-19 ở châu Âu và châu Mỹ cao nhất thế giới.

Tỷ lệ người dân đã tiêm đủ liều vaccine (2 mũi) ở châu Âu là 25,8% dân số, ở Bắc Mỹ là 32,87%, trong khi ở châu Á là 8,22%. Trong các nước ASEAN thì Singapore có tỷ lệ tiêm đủ liều vaccine cao nhất – 35,8%, kế đó là Campuchia với 18,24%, còn 8/10 nước còn lại không quá 8%. Việt Nam là nước duy nhất đạt dưới 1% dân số (0,2% dân số).

Tình hình tiêm vaccine phòng Covid-19 của thế giới và một số nước (30/6/2021). Nguồn: Ourworlddata.org.

Bình quân toàn thế giới tính đến 30/6/2021, 11,04% dân số đã tiêm đủ liều vaccine và 12,63% tiêm một mũi. Một số nước có tỷ lệ tiêm đủ liều vaccine cho nhân dân cao như Mỹ 46,61%, Anh 48,68%, Mông Cổ 53,39%, Israel 57,2%.

Các nước đặt hàng muộn rất khó nhận được vaccine đúng hạn

Phân tích số lượng một nước đã đặt hàng sản xuất vaccine phòng Covid-19 cho ta thấy sự phân bổ rất không tương ứng với dân số của việc đặt hàng sản xuất vaccine hiện nay.

Trong khi số vaccine đã được tiêm toàn thế giới tương đương 34,71% dân số thế giới (11,04% dân số đã tiêm 2 mũi, 12,63% tiên đủ 1 mũi), thì số vaccine mà nước Anh đã đặt hàng sản xuất cho mình là 517 triệu liều, bằng 755% dân số. Tức là bình quân mỗi người dân đã được Chính phủ đặt hàng có 7,55 liều.

Ở Canada, mỗi người dân đã được đặt hàng 7,65 liều, ở Mỹ là 3,95 liều, trong Liên minh châu Âu 5 liều, Nhật Bản và Australia là 4,5 liều, ở Israel là 3,07 liều, Hàn Quốc 2,18 liều và Brazil 2,1 liều.

Tổ chức Covax đã đặt hàng 1.550 triệu liều và Liên minh châu Phi đã đặt 670 triệu liều. Tổng cộng 47 nước (đã được công bố công khai số vaccine họ đặt mua) và 2 tổ chức Covax và Liên minh châu Phi đã đặt hàng sản xuất 9.312 triệu liều vaccine.

Dự báo sơ bộ đến 15/12/2021, thế giới sản xuất được khoảng 6,5 tỷ liều vaccine, vẫn còn thiếu khoảng 2,8 tỷ liều so với số đã được đặt hàng

Thực tế đến 30/6/2021, toàn thế giới đã sản xuất và phân phối hơn 3,12 tỷ liều vaccine, chỉ đáp ứng khoảng 1/3 số đã được đặt hàng là 9,31 tỷ liều.

Theo dự báo của các chuyên gia, đến 9/2021, thế giới có thể sản xuất được 5 tỷ liều vaccine, vẫn còn thiếu 4,31 tỷ liều so với số đã được đặt hàng.

Từ đó có thể dự báo sơ bộ đến 15/12/2021, thế giới sản xuất được khoảng 6,5 tỷ liều vaccine, vẫn còn thiếu khoảng 2,8 tỷ liều so với số đã được đặt hàng (từ 47 nước và Covax, Liên minh châu Phi).

Như vậy, các nước khác đã đặt hàng muộn hơn 47 nước trên và 2 tổ chức Covax, Liên minh châu Phi sẽ rất khó nhận được vaccine theo thời hạn ghi trong hợp đồng, vì bản thân các thời hạn này là không ràng buộc trong hợp đồng với nhiều nhà sản xuất.

Tình hình sản xuất và phân phối Vắc xin toàn cầu và dự báo. Nguồn: Financial Times, Tracking Covid-19.

L

Lượng vaccine đã được 47 nước, Tổ chức Covax và Liên minh châu Phi đặt hàng sản xuất trước tháng 6/2021; dự báo khả năng sản xuất vaccine từ 7/2021 đến 12/2021.

Câu hỏi đặt ra là: Các nước đặt hàng sớm và lớn (32 nước), thì nhu cầu vaccine thực sự của họ năm 2021 là bao nhiêu? Họ còn dư bao nhiêu sẽ không dùng đến năm 2021 nếu họ nhận đủ số vaccine đã đặt hàng cho 2021?

Nếu ước tính rằng năm 2021, 32 nước này sẽ tiêm đủ cho 70% dân số của mình (2 liều/1 người) và còn dự trữ 2 liều/người cho 2022, tức là mỗi người dân đảm bảo có 4 liều vaccine năm 2021, thì họ sẽ cần 3.003 triệu liều vaccine, trong khi họ đã đặt hàng 5.012 triệu liều. Tức là với tổng dân số 32 nước này là 1.036,5 triệu người, họ không thể dùng hết 5.012 triệu liều, mà sẽ còn dư 2.009

triệu liều.

Số liều vaccine 32 nước đã đặt hàng 2021 và dự báo số liều chưa có nhu cầu sử dụng trong năm 2021.

Giải pháp sớm có vaccine cho Việt Nam

Hiện nay, dịch Covid-19 ở Việt Nam là làn sóng lây nhiễm thứ 4, kể từ tháng 2/2020. Dù chưa đạt đỉnh, đây là làn sóng lây nhiễm dài nhất và nặng nhất. Làn sóng lây nhiễm thứ 3 đạt đỉnh ngày 17/2/2021 với 710 người lây nhiễm đang được điều trị.

Tại làn sóng thứ 4, đến nay số người đang được điều trị đã là 10.877 – gấp 15 lần đỉnh của làn sóng thứ 3. Số người đang được điều trị/1 triệu dân là 111 người, gấp 11 lần ngưỡng có dịch (10 người/1 triệu dân) và gấp 10 lần khi dịch bắt đầu với 11,1 người/1 triệu dân vào ngày 13/5/2021.

Trong bối cảnh dịch còn tiếp tục gia tăng, việc sử dụng vacicne để ngăn chặn mạnh, nhanh việc lây nhiễm ở 6 địa phương có dịch nặng nhất (hiện nay là TP.HCM, Bắc Giang, Bắc Ninh, Bình Dương, Phú Yên, Lạng Sơn) là rất cần thiết và sau đó là tại 45 tỉnh thành phố đang có dịch và lây nhiễm, cuối cùng là 12 địa phương không có lây nhiễm để đạt được miễn dịch cộng đồng.

Trong bối cảnh dịch còn tiếp tục gia tăng, việc sử dụng vacicne để ngăn chặn mạnh, nhanh việc lây nhiễm ở nơi dịch nặng nhất là rất cần thiết. Ảnh: Quỳnh Danh.

Nếu đặt mục tiêu tiêm vaccine cho 70% dân số trong năm 2021 thì chúng ta cần tiêm cho 68,32 triệu người dân, với tổng cộng 136,64 triệu liều (2 liều/người).

Đến nay, chúng ta đã ký hợp đồng mua hoặc cung cấp cho Việt Nam 110 triệu liều vaccine, tuy nhiên, đa số trong số đó không bị chế tài nếu không cung cấp được vào thời gian dự kiến cung cấp đã ghi trong hợp đồng.

Vì vậy, đến nay ta không biết chính xác lúc nào 110 triệu liều vaccine này sẽ được đưa về Việt Nam. Việt Nam đã được Nhật Bản tặng hơn 1,9 triệu liều vaccine và Trung Quốc tặng 0,5 triệu liều.

Đến nay, Việt Nam đã tiêm được khoảng 3,8 triệu liều vaccine trong tổng số 4,9 triệu liều đã nhận được, trong đó số người đã tiêm 1 mũi là khoảng 3,5% dân số và tiêm 2 mũi là 0,2% dân số.

Như vậy, so với tỷ lệ tiêm bình quân của thế giới là 12,63% dân số tiêm 1 mũi và 11,04% dân số tiêm 2 mũi thì tỷ lệ tiêm vaccine của Việt Nam thuộc nhóm rất thấp và thấp nhất ASEAN. So với yêu cầu 70% dân số được tiêm 2 mũi năm 2021, tỷ lệ hiện nay của Việt nam 0,2% là quá thấp.

Vấn đề của Việt Nam là làm sao trong khoảng 2-4 tháng tới có được khoảng 100 triệu liều vaccine và 2 tháng cuối năm có được 30 triệu liều nữa để đạt mục tiêu tiêm chủng đủ cho 70% dân số, đặt miễn dịch cộng đồng.

Bên cạnh việc đẩy nhanh tốc độ thử nghiệm và hoàn chỉnh vaccine do Việt Nam sản xuất (khả năng đầu 2022 có thể được cấp phép sử dụng), vấn đề quyết định là tìm ra nguồn vaccine có thể mua nhanh hoặc hoán đổi nhanh, sau đó ta trả lại họ bằng vaccine mới do ta đã đặt hàng nhưng được cung cấp muộn hơn.

Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân, nguyên Bí thư Thành ủy TP.HCM. Ảnh: Duy Hiệu.