Theo thông tin từ Giám đốc Sở Y tế TP.HCM Tăng Chí Thượng, qua sàng lọc ngẫu nhiên, TP.HCM phát hiện 64% mẫu dương tính với Omicron là biến chủng BA.2 – còn được gọi là “Omicron tàng hình”.
Tại Hà Nội, Omicron đã ghi nhận ở 20/30 quận, huyện, thị xã; trong đó biến thể BA.2 chiếm tới 87% tổng số mẫu phát hiện biến thể Omicron.
Đây cũng là biến chủng đang lây lan mạnh ở một số bang tại Mỹ và các nước trên thế giới, dần chiếm ưu thế trong các ca mắc mới. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra “Omicron tàng hình” lây lan nhanh và có thể gây bệnh nặng hơn, nguy cơ tái mắc Covid-19.
Khả năng lây lan nhanh hơn chủng Omicron gốc
Biến chủng Omicron hiện là chủng lây lan mạnh trên toàn cầu, chiếm đa số trong các giải trình tự gene được báo cáo cho GISAID.
Theo nhà virus học Trevor Bedford, Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson ở Mỹ, BA.2 là biến chủng được tìm thấy trong 82% ca nhiễm ở Đan Mạch, 9% tại Anh và 8-10% tại Mỹ. Số liệu này được vị chuyên gia đưa ra dựa trên cơ sở dữ liệu GISAID và Đại học Oxford.
Hiện tại, ít nhất 69 quốc gia, vùng lãnh thổ phát hiện ca nhiễm BA.2. Theo báo cáo mới nhất của WHO, Ấn Độ, Trung Quốc, Pakistan, Bangladesh, Đan Mạch, Nepal, Brunei Darussalam, Guam, Montenegro và Philippines đã báo cáo BA.2 là chủng chiếm ưu thế trong các ca bệnh mới. Nam Phi, Anh, Đan Mạch và Mỹ cũng đã chứng kiến sự gia tăng tỷ lệ nhiễm BA.2. Các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á báo cáo tỷ lệ xuất hiện BA.2 trong số các nhiễm Omicron là 44,7%, trong khi ở châu Mỹ báo cáo khoảng 1%.
Tại Anh, phân tích sơ bộ theo dõi lịch sử dịch tễ từ ngày 27/12/2021 đến 11/1/2022 của Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh cho thấy mức độ lây truyền ở người nhiễm BA.2 (13,4%) trong gia đình cao hơn các chủng phụ Omicron khác (10,3%). Cơ quan này không tìm thấy bằng chứng về sự khác biệt trong hiệu quả của vaccine.
 |
| Biến chủng Omicron có khả năng lây lan nhanh đang chiếm đa số trong các ca mắc mới trên toàn cầu. Ảnh: Bagus Indahono/EPA. |
Omicron có một số dòng phụ như B.1.1.529, BA.1, BA.2, BA.3 và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đều đang giám sát chúng. Trong đó, phổ biến nhất là BA.1, BA.1.1 (Nextstrain clade 21K) và BA.2 (Nextstrain clade 21L). Ở cấp độ toàn cầu, giải trình tự gene cho thấy tỷ lệ nhiễm của BA.2 tăng so với BA.1 trong những tuần gần đây.
BA.2 khác với BA.1 ở một số trình tự di truyền như axit amin trong protein Spike S. BA.2 còn được gọi là “Omicron tàng hình”. Bởi nó thiếu một thay đổi di truyền cụ thể vốn cho phép các xét nghiệm rRT-PCR có những chỉ dấu ban đầu.
Trong nghiên cứu được đăng tải trên bioRxiv ngày 17/2, của nhóm chuyên gia tại Đại học Tokyo, Nhật Bản, phát hiện BA.2 có thể tự sao chép trong tế bào nhanh hơn BA.1 – phiên bản gốc. Khả năng kết dính tế bào với nhau cũng nhanh hơn, thuần thục hơn. Điều này cho phép virus tạo ra các khối tế bào lớn (hợp bào) hơn BA.1. Các chuyên gia cũng đánh giá BA.2 lây lan mạnh hơn 40% so với chủng Omicron gốc.
Theo Statens Serum Institut (SSI), cơ quan quản lý bệnh truyền nhiễm hàng đầu Đan Mạch, tính toán sơ bộ cho thấy BA.2 có thể gây nhiễm mạnh hơn 1,5 lần so với BA.1. Tuy nhiên, phân tích ban đầu của cơ quan này cho thấy không có sự khác biệt về nguy cơ nhập viện giữa hai loại biến thể này.
Trong khi đó, theo WHO, dữ liệu ban đầu cho thấy BA.2 “có vẻ dễ lây truyền hơn BA.1” và họ đang thực hiện nhiều nghiên cứu sâu hơn để xác định nguyên nhân. “Tuy nhiên, tỷ lệ lây nhiễm của tất cả biến chủng trên toàn cầu đang có xu hướng giảm”, báo cáo ngày 22/2 của WHO viết.
Omicron tàng hình có gây bệnh nặng hơn không?
Theo nghiên cứu của nhóm chuyên gia Nhật Bản hồi tháng 2, điều đáng lo nhất ở BA.2 là những khối hợp bào sau này sẽ trở thành nhà máy sản xuất bản sao của virus. Delta đã từng cho thấy rất giỏi trong việc tạo ra hợp bào trong cơ thể vật chủ. Đây là nguyên nhân khiến virus tàn phá lá phổi người bệnh nhanh và nghiêm trọng.
Nhóm chuyên gia cho chuột đồng nhiễm BA.2 và BA.1, những con bị nhiễm BA.2 sẽ bị ốm nặng hơn, chức năng phổi cũng suy kiệt mạnh hơn. Trong khi đó, các mô, phổi chuột lang bị nhiễm BA.2 cũng bị tổn thương nhiều hơn nhóm nhiễm BA.1.
 |
| WHO khẳng định không có bằng chứng cho thấy BA.2 gây bệnh nặng hơn. Ảnh: Washington Post. |
Trong khi đó, dựa trên dữ liệu có sẵn về lây truyền, mức độ nghiêm trọng, tái nhiễm, chẩn đoán, điều trị và tác động của vaccine, nhóm chuyên gia của WHO khẳng định BA.2 không gây bệnh nặng hơn Omicron. Họ cũng nhấn mạnh BA.2 cần tiếp tục được các cơ quan y tế công giám sát như dòng phụ của Omicron.
Tiến sĩ Maria Van Kerkhove, trưởng nhóm kỹ thuật Covid-19 của WHO, khẳng định: “Chúng tôi không nhận thấy sự khác biệt về mức độ nghiêm trọng của BA.1 so với BA.2. Vì vậy, độc lực liên quan nguy cơ nhập viện của chúng giống nhau. Điều này rất quan trọng bởi nhiều quốc gia có sự xuất hiện hàng loạt ca nhiễm BA.1, BA.2”.
Kết luận của WHO sẽ giúp các quốc gia như Đan Mạch, Nam Phi, Vương Quốc Anh, nơi BA.2 đang lây lan mạnh, có những biện pháp phản ứng phù hợp.
Khả năng kháng lại miễn dịch từ vaccine
Theo nghiên cứu từ Nhật Bản, tương tự chủng Omicron gốc, BA.2 có khả năng phá vỡ các kháng thể trong máu của người đã được tiêm vaccine Covid-19. Nó cũng có thể chống lại các kháng thể tự nhiên của người từng nhiễm một số biến chủng khác như Alpha, Delta… Đặc biệt, BA.2 gần như kháng hoàn toàn một số phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng.
BA.2 cũng kháng lại một số phương pháp điều trị phổ biến như sotrovimab, kháng thể đơn dòng đang được sử dụng để chống lại Omicron.
Giống Omicron, chủng phụ BA.2 chứa các đột biến có thể thoát khỏi khả năng miễn dịch do vaccine tạo ra. Mũi tiêm nhắc lại có tác dụng ngăn ngừa 74% nguy cơ nhiễm bệnh có triệu chứng.
Một nghiên cứu mới từ Cơ quan An ninh Y tế Vương quốc Anh cho thấy hiệu quả của vaccine chống lại mắc Covid-19 có triệu chứng từ BA.2 là 70%. Con số này với BA.1 là 63%.
Một nghiên cứu khác của Đại học bang Michigan, Mỹ, xem xét hàng loạt phát hiện về BA.2 và kết luận nó sẽ dần chiếm ưu thế nhờ việc “lây nhiễm cho các quần thể không có kháng thể bảo vệ”. Đặc biệt, BA.2 được phát hiện có khả năng kháng vaccine cao hơn 30% so với BA.1 và kháng vaccine gấp 17 lần so với Delta.
Một nghiên cứu sơ bộ cho thấy một trong hai phương pháp điều trị bằng kháng thể đơn dòng được phép sử dụng cho Omicron không có tác dụng với BA.2. Song, nhà sản xuất của kháng thể đơn dòng Eli Lilly, khẳng định phương pháp điều trị mới của họ chống lại được BA.2.
Về nguy cơ tái mắc Covid-19, thông tin sơ bộ từ Đan Mạch cho thấy việc tái nhiễm BA.2 ở những người đã nhiễm Omicron không phổ biến. Hầu hết bệnh nhân có triệu chứng nhẹ và chủ yếu là những người chưa được tiêm chủng.
