Điều gì tạo ra sự tự tin trong sáng tạo?

Con người cần tự tin để tồn tại. Thời ngày xa xưa chúng ta đã cần sự dũng cảm để chạy thoát khỏi thú săn mồi. Trưởng thành hơn, chúng ta lại cần niềm tin để vượt qua các định kiến sai lầm như mặt trời xoay quanh trái đất.

Ở chúng ta tồn tại hai dạng niềm tin khác nhau: niềm tin xã hội và niềm tin cá nhân. Trong khi niềm tin xã hội là một dạng bản lĩnh thể hiện bản thân mình ra bên ngoài, thì niềm tin cá nhân là sự dũng cảm đối diện với những nỗi sợ từ sâu thẳm bên trong. Và những người làm công việc sáng tạo, lại là những người luôn có một nội tâm đầy nhạy cảm lại dễ bị tổn thương.

Thời còn đi học, lớp hình hoạ là có đầy đủ tất cả sinh viên của các ngành mỹ thuật: đồ hoạ, nội thất, thời trang và tạo dáng. Khi chấm bài, các giáo viên sẽ xếp bài theo từng nhóm điểm ở mỗi khu vực khác nhau trong phòng, do đó mọi người dễ biết được điểm của nhau. Tôi thường nằm ở nhóm trung bình, điều này khiến cho tôi mất hết tự tin trong một khoảng thời gian dài sau đó. Đây là giây phút mà tôi gọi là “niềm tin bị bẻ gãy”.

Cho đến khi… tôi chấp nhận nó, hiểu được việc mình vẽ không tốt bằng các bạn, thì cần phải tập trung cho thứ khác để bù đắp. Các đồ án sau đó thường mạnh về ý tưởng hơn là kỹ năng thể hiện, và như vậy tôi đã có thể đuổi kịp các bạn trong lớp.

Sáng tạo là một lĩnh vực không có nhiều thước đo rõ ràng cho kết quả, vì thế, chúng ta, những nhà thiết kế cần phải trang bị cho mình một sự tự tin sáng tạo nhất định. Để làm việc tốt hơn, để trình bày thuyết phục hơn, và để yêu nghề hơn.

Tôi xin phép chia sẻ với các bạn những điều đã giúp tôi có được sự tự tin trong công việc của mình.

1. Vượt qua nỗi sợ bị đánh giá

Não bộ không thấy tiếp nhận những thông tin có thể khiến niềm tin của nó bị sai lệch, nên vì thế khi chúng ta bị người khác đánh giá hay nhận xét, chúng ta thường cảm thấy khó chịu. Hay thậm chí, chúng ta sợ cả việc phải để cho người khác đánh giá bản thân mình. Nếu ta thật sự muốn sự phát triển, giỏi hơn thì điều đầu tiên cần làm đó là dẹp bỏ thứ nỗi sợ vô lý này. Như Plato từng nói: “Courage is knowing what not to fear” (tạm dịch: Dũng cảm là biết những gì không sợ hãi).

2. Nhận ra ‘Thất bại’ là một phần tất yếu của sự phát triển và quy trình sáng tạo

Mỗi một sản phẩm không được khách hàng chọn lựa, là một thử nghiệm không phù hợp trong vô số những thử nghiệm khác. Mỗi một option logo bị từ chối, cũng như là một bản sketch chưa đạt yêu cầu, và tất cả những thứ chưa phù hợp đó sẽ dẫn tới một sản phẩm tốt nhất cho khách hàng.

“To not to avoid failure, but to seek failure and treat it as a learning opportunity.” (tạm dịch: Không trốn tránh thất bại, tìm kiếm thất bại và coi đó như một cơ hội học hỏi.)

Hoàng Nguyễn

3. Sáng tạo không chỉ là làm ra những cái hoàn toàn mới

Sáng tạo không chỉ là làm ra những cái hoàn toàn mới mà đôi khi chỉ cần cải thiện được cái cũ đã là một dạng của sáng tạo rồi.

Lúc bắt đầu công việc, chúng ta dễ dàng bị mắc kẹt trong cái bẫy của suy nghĩ khi cứ cố gắng tìm ra một ý tưởng gì đó thật “wow!”. Nhưng chúng ta cần biết sáng tạo cũng cần phải trải qua các cấp độ khác nhau (https://uxdesign.cc/ready-five-levels-of-creativity-2ef100ed12b5) một cách từ tốn.

4. Làm đúng thứ cần làm rồi hãy làm cái đó thật đúng

Tôi nghĩ mọi công việc trên thế giới này đều có 2 giai đoạn:

• Làm đúng thứ cần làm.
• Làm cái đó thật đúng.

Nếu trong kinh doanh, bạn cần tìm ra đúng thứ cái người ta cần rồi mới tìm chiến lược marketing phù hợp để bán nó; thì trong thiết kế, tôi phải biết được thứ mà khách hàng cần rồi mới bắt tay vào làm nó thật đẹp. Và đương nhiên là “Done is better than Perfect” (tạm dịch: Hoàn thiện nó sẽ tốt hơn là làm nó hoàn hảo) – Sheryl Sandberg

Vì hoàn hảo là một khái niệm vô cùng không có điểm cuối. Hoàn thành được việc mình đang làm lại giống như một check point ở trong game, nó đánh dấu thành tựu trong khoảnh khắc và từ đó chúng ta sẽ có cơ hội để đi xa hơn nếu có thể.

5. Học cách thuyết phục người khác về những thiết kế của mình

Tôi học cách thuyết phục người khác về những thiết kế của mình bằng cách cẩn thận đi qua từng bước đã trải qua để ra tới sản phẩm hiện tại. Tôi tự tạo ra một bảng quy tắc chung (https://blog.prototypr.io/when-is-a-design-ready-to-deliver-32b7a2a4ff46), và không quên sử dụng chúng trước khi gửi thiết kế đi.

6. Ngừng trách bản thân về những sai lầm đã qua

Và tôi sẽ tìm cách để không phải phạm lại sai lầm đó một lần nữa. Tôi có một nơi để lưu lại những “lesson learnt” (bài học kinh nghiệm) như thể nếu có một chiếc máy du hành thời gian, tôi sẽ đưa ra những quyết định tốt hơn, dù tôi biết vấn đề sắp tới sẽ không lặp lại giống hệt nhau, nhưng ít nhất tôi luôn cảm thấy “mình đã được chuẩn bị”.

7. Suy nghĩ lạc quan và cũng không đề cao công việc của bản thân

Chúng ta thường có xu hướng “overrated” (đánh giá quá cao) công việc chuyên môn của mình: một thương hiệu sẽ chết nếu logo ko đủ đẹp, một ứng dụng sẽ không có người xài khi thiết kế thiếu mượt mà, một poster không có ai xem nếu font chữ quá xấu… Sự thành công của một thương hiệu, một sản phẩm không chỉ phụ thuộc vào thiết kế. Do đó, hãy học cách lắng nghe quan điểm của những chuyên môn khác, và sản phẩm tốt hơn thì chúng ta cũng sẽ tự tin hơn.

Tôi hy vọng những điều này có thể giúp các bạn có thêm những thông tin để xây dựng niềm tin cá nhân ở mỗi người. Và hãy nhớ:

Đừng để bất cứ điều gì bẻ gãy niềm tin sáng tạo của bạn!

Tác giả: Hoàng Nguyễn